Ιωάννης Καποδίστριας - Μια απόπειρα ιστορικής βιογραφίας

Μπορεί ο τρόπος που σκεπτόταν και δρούσε ο Ιωάννης Καποδίστριας ως Κυβερνήτης της Ελλάδος, ότι όλα σχεδόν έπρεπε να γίνουν από την αρχή ακολουθώντας μια αυστηρά ιεραρχημένη πορεία που άμεσα θα ελεγχόταν από αυτόν, να φαίνεται σήμερα σε μας, που έχουμε τη μεταγενέστερη γνώση, ρεαλιστικός, σε μερικούς ακόμη και ορθός, ιδιαίτερα αν δούμε πώς χειρίστηκαν τα μικρά ή τα μείζονα ζητήματα όσοι διοίκησαν τη χώρα στη συνέχεια. Αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε ότι, στα καποδιστριακά χρόνια, ναι μεν σταδιακά είχε λήξει ο ένοπλος αγώνας, όμως το επαναστατικό πνεύμα και οι προσδοκίες που αυτό δημιούργησε ήταν ακόμη έντονες, όσο ανεδαφικές κι αν ήσαν κάποιες από αυτές. Όσοι αντιπολιτεύτηκαν τον Κυβερνήτη δεν ήταν μόνον εκμεταλλευτές του απλού λαού και όργανα του ξένου παράγοντα, όπως αυτός και οι οπαδοί του τόνιζαν, αλλά πολλοί από αυτούς είχαν οραματιστεί μια άλλη μετεπαναστατική κοινωνία, φιλελεύθερη, στο σχεδιασμό της οποίας ήλπιζαν ότι θα συμμετείχαν ενεργά. Δεν μπορούσαν επομένως να ανεχθούν το αυταρχικό και αυστηρά ιεραρχημένο καποδιστριακό πρότυπο οργάνωσης του νέου κράτους.
Αν όμως επικεντρωθούμε μόνο στις πράγματι συντηρητικές πολιτικές επιλογές του Καποδίστρια και δεν δούμε το σημαντικό έργο που επιτέλεσε ή προσπάθησε να επιτελέσει για την οργάνωση της Ελληνικής Πολιτείας, θα δίναμε μια μερική εικόνα μιας σύνθετης πραγματικότητας. Η εικόνα αυτή θα ήταν ακόμη περισσότερο ελλιπής αν δεν βλέπαμε τα κίνητρα και τις πρακτικές αυτών που δεν συμφώνησαν μαζί του, τον αντιπολιτεύτηκαν και κάποιοι τον δολοφόνησαν. Όσοι, για διάφορους λόγους, τον αντιπολιτεύτηκαν δεν δίστασαν, για να εξασφαλίσουν την απομάκρυνσή του από την εξουσία, να δεχθούν αδιαμαρτύρητα τις όποιες αποφάσεις των Δυνάμεων, να βοηθήσουν τη συνεχή αγγλική προσπάθεια για την υπονόμευση του Κυβερνήτη, να καταφύγουν σε αστήρικτες κατηγορίες και σε συκοφαντίες. Η δολοφονία ανακούφισε μεν όσους φοβούνταν μια οποιασδήποτε μορφής παράταση της εξουσίας του Καποδίστρια, αλλά βύθισε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο και την ανυποληψία, την οποία ενδεχομένως μόνον αυτός είχε ακόμη τη δυνατότητα, προβαίνοντας σε κάποιες υποχωρήσεις, να αποτρέψει.

(Από τον επίλογο του συγγραφέα)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
ΜΕΡΟΣ Ι: ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
1. Η διαμόρφωση της προσωπικότητάς του
2. Στην υπηρεσία της Επτανήσου Πολιτείας
ΜΕΡΟΣ II: ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ
1. Αναζητώντας μια αναγνώριση (1809-1811)
Διορισμός στο Υπουργείο Εξωτερικών
Η ζωή στην Πετρούπολη
Έγνοια για την οικογένεια. Απόρριψη συνοικεσίων
Προσμονή καλύτερης θέσης στο διπλωματικό σώμα
2. Απαρχές της ανόδου: στη Βιέννη
Αναγνώριση των ικανοτήτων του
Η ζωή στην αυστριακή πρωτεύουσα και η σχέση με τους εκεί Έλληνες
Επαινούνται τα υπομνήματα που συντάσσει
3. Στη στρατιά του Δούναβη
Επικεφαλής του διπλωματικού γραφείου
Αντιμετωπίζοντας τον Βοναπάρτη
4. Αποστολή στην Ελβετία
Ο αυτοκράτορας θα τον προσέξει
Αντιπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία. Ματαίωση των αυστριακών σχεδίων
Συμβολή στην επίλυση του ελβετικού ζητήματος
Οι σχέσεις του με τον Αλέξανδρο
5. Στο Συνέδριο της Βιέννης
Στενός συνεργάτης του Αλέξανδρου κατά τη «φιλελεύθερη» φάση της ευρωπαϊκής πολιτικής του
Συμβολές του Καποδίστρια στο σννέδριο. Η αντιμετώπιση της ηττημένης Γαλλίας
Το ζήτημα των Επτανήσων
6. Ζώντας μεταξύ αριστοκρατών, πριγκίπων, βασιλέων και αυτοκρατόρων
Όλος ο κόσμος χορεύει... ο Καποδίστριας δεν χορεύει
Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης
Καποδίστριας - Ρωξάνδρα Στούρτζα. Ένα ειδύλλιο χωρίς αίσιο τέλος
ΜΕΡΟΣ III: ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
1. Η συμβολή του στη διαμόρφωση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής
Στην Πετρούπολη. Σννεργασία με τον Νέσσελροντ
Σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία
Η οικογένεια
Προβλήματα υγείας: στα λουτρά του Κάρλσμπαντ
Αγωνία για το νέο καθεστώς στα Επτάνησα
Στη Μόσχα
2. Προς το Συνέδριο της Αίξ-λα-Σαπέλ
Στη Βαρσοβία. Η Πολωνική Δίαιτα
Στη Βεσσαραβία. Συνάντηση με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο
Πάλι στα λουτρά του Κάρλσμπαντ. Άφιξη του Αυγουστίνου
Το ζήτημα του γάμου
3. Το Συνέδριο της Αίξ-λα-Σαπέλ (Οκτ.-Νοέμ. 1818)
Ανοιχτή ρήξη με Μέττερνιχ και Κάσελρεϊ
Προτάσεις για μια «Αλληλέγγυα Συμμαχία» και αντιμετώπιση του δουλεμπορίου
4. Στα Επτάνησα (1819)
Το καταπιεστικό καθεστώς του Μαίτλαντ
Η Πάργα παραδίδεται από τους Άγγλους στον Αλή πασά
Συνάντηση με τους οπλαρχηγούς. Η εγκύκλιος επιστολή του
5. Στην Αγγλία για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Επτανησίων
Ολιγόμηνη παραμονή στην Ιταλία
Συναντήσεις στο Παρίσι
Στο Λονδίνο. Καταγγελία του καθεστώτος Μαίτλαντ
Οι Άγγλοι απορρίπτουν τις αιτιάσεις κατά του Μαίτλαντ
Απογοήτευση των Επτανησίων
6. Αγαπητός στη ρωσική κοινωνία
7. Στα συνέδρια του Τρόππαου και του Λάιμπαχ (1820-1821)
Τα πρώτα σύννεφα
Μέτρα κατά των ελευθεριών στα γερμανικά πανεπιστήμια. Το φυλλάδιο του Αλέξανδρου Στούρτζα
Οι εξεγέρσεις για συνταγματικές ελευθερίες: Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία
Συνέδριο του Τρόππαου. Σφοδρή αντιπαράθεση Μέττερνιχ - Καποδίστρια
Η ιδεολογική αντιπαράθεση
Η αναδίπλωση του Αλέξανδρου
Επικράτηση των απόψεων του Μέττερνιχ στο Λάιμπαχ. Απομόνωση του Καποδίστρια
ΜΕΡΟΣ IV: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
1. Ο Καποδίστριας και η Φιλική Εταιρεία
Άρνηση να δεχθεί την ηγεσία της
Το ζήτημα της εμπλοκής του στα σχέδια της Εταιρείας. Αντίθετες απόψεις
2. Η Ελληνική Επανάσταση
Οι αντιδράσεις στο κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη
Οι επίμονες προσπάθειες για ρωσική επέμβαση: συναινέσεις και αρνήσεις
Ματαίωση των προσδοκιών. Απογοήτευση, συκοφαντίες και αντίστροφη πορεία
Παραμερισμός. Απομάκρυνση από τη ρωσική υπηρεσία
ΜΕΡΟΣ V: ΣΤΗ ΓΕΝΕΥΗ
1. Απομόνωση αλλά και ετοιμότητα για δράση
Μοναξιά. Ενημέρωση και ανησυχία για την Επανάσταση, ενέργειες για την υποστήριξή της
Εκκλήσεις να μεταβεί στην Ελλάδα
Επιδιώκοντας έντιμη αποδέσμευση από τη ρωσική υπηρεσία
Η «Αυτοβιογραφία» του
ΜΕΡΟΣ VI: ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
1. Παραίτηση από τη ρωσική υπηρεσία
Στην Πετρούπολη. Συναντήσεις με τον Νικόλαο Α'. Αποδοχή της παραίτησης
Εξασφάλιση ρωσικής υποστήριξης και βοήθειας υπέρ των Ελλήνων
2. Η εκλογή του Ι. Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδος
Συναινέσεις και αντιδράσεις
Το σύνταγμα της Τροιζήνας
3. Αναζητώντας υποστήριξη στο έργο του
Στο Λονδίνο και στο Παρίσι
Αποτυχία σύναψης ενός δανείου [...]