Οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής Ρουσάνου Μετεώρων

Η μονή Ρουσάνου είναι ένα από τα έξι μοναστήρια των Μετεώρων. Η πρώτη οργάνωση του βίου στη μονή αρχίζει στα μέσα του 14ου αιώνα. Η ονομασία της οφείλεται είτε στην καταγωγή του κτήτορα, ή από τον πρώτο οικιστή του βράχου, ή από τον χορηγό της διακόσμησης ιερομοναχό Αρσένιο. Από την ίδρυσή της είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Κυρίου. Κτήτορες της μονής υπήρξαν οι δύο αδελφοί μοναχοί Μάξιμος και Ιωάσαφ από τα Ιωάννινα, που έρχονται στα Μετέωρα να μονάσουν. Το καθολικό ανήκει στον αγιορειτικό τύπο, που είναι ο δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος τύπος με κόγχες στους χορούς και λιτή. Ο εικονογραφικός διάκοσμος χρονολογείται στα 1560 και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Στο εικονογραφικό πρόγραμμα του τρούλου και του ιερού βήματος αναπτύσσονται θέματα δογματικού και ευχαριστιακού χαρακτήρα. Στον κυρίως ναό αναπτύσσονται σκηνές από το Δωδεκάορτο, τα Πάθη, από τα γεγονότα μετά την Ανάσταση, τα Θαύματα και την Διδασκαλία του Χριστού, σκηνές από το βίο της Θεοτόκου και μεμονωμένες μορφές αγίων. Η λιτή διακοσμείται με τους Αίνους, μαρτύρια αγίων και την Δευτέρα Παρουσία. Ο εικονογραφικός διάκοσμος του καθολικού εντάσσεται στην εικονογραφική και καλλιτεχνική παράδοση της κρητικής σχολής. Η εικονογραφία των σκηνών ανάγεται σε παλαιολόγεια εικονογραφικά σχήματα του 14ου και 15ου αιώνα, όπως στην εικόνα του «Επί σοι χαίρει» του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών και στην εικόνα της Δέησης του Νικολάου Ρίτζου στο Σεράγεβο. Καθοριστική επίδραση στην τέχνη του ζωγράφου μας άσκησαν οι τοιχογραφίες των καθολικών Αναπαυσά, Λαύρας, Σταυρονικήτα, Διονυσίου, Μεγάλου Μετεώρου, Δουσίκου. Οι συνθέσεις και οι μεμονωμένες μορφές του καθολικού της μονής Ρουσάνου αναγνωρίζονται στα παραπάνω καθολικά και επαναλαμβάνονται στο καθολικό της μονής Δοχειαρίου. Οι συνθέσεις χαρακτηρίζονται για την ευρυθμία στην οργάνωση, την αφηγηματική λιτότητα, το συγκρατημένο ύφος, την ισόρροπη και συμμετρική διάταξη στο χώρο. Τα πρόσωπα πλάθονται τονικά, με σκοτεινούς τόνους για το βάθος και λεπτά λευκά φώτα, που αποδίδονται με παράλληλες λευκές γραμμές. Η τέχνη του ζωγράφου της μονής Ρουσάνου συνδέεται εικονογραφικά και τεχνοτροπικά με σειρά μνημείων, που συνδέονται ή έχουν αποδοθεί στο ζωγράφο Τζώρτζη. Κατά την γνώμη μου ο διάκοσμος του καθολικού της μονής Ρουσάνου μπορεί να προσγραφεί στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Τζώρτζη ή του εργαστηρίου του.