Δεύτερο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο & Ημερίδα «Ο ναός του Πρωτάτου και ο ζωγράφος του» 2017 Πρακτικά

Τα πρακτικά είκοσι (20) εισηγήσεων που παρουσιάστηκαν στο Β΄ Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας και στην Ημερίδα για τον ναό του Πρωτάτου και τον ζωγράφο του, και που έλαβαν χώρα τον Δεκέμβριο του 2017 στο Αμφιθέατρο «Στέφανος Δραγούμης» του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.

«Η Αγιορειτική Εστία, μετά την επιτυχή διοργάνωση του Πρώτου Διεθνούς Επιστημονικού Εργαστηρίου και την ευμενή αποδοχή του από την επιστημονική κοινότητα, αποφάσισε να συνεχίσει αυτή τη μορφή προβολής και παρουσίασης του επιστημονικού και ερευνητικού έργου που συντελείται για το Άγιον Όρος, με τη διοργάνωση του Δεύτερου Διεθνούς Επιστημονικού Εργαστηρίου. Στόχος των διεθνών επιστημονικών εργαστηρίων αποτελεί, παράλληλα με την ανάδειξη πρωτότυπων τελικών αποτελεσμάτων και συνθέσεων της επιστημονικής έρευνας, η παρουσίαση της προβληματικής αλλά και των πρώτων αποτελεσμάτων νέων ατομικών και συλλογικών ερευνών που βρίσκονται σε εξέλιξη. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα σε μέλη της επιστημονικής κοινότητας όχι μόνο να δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους αλλά και να γνωστοποιήσουν τα πρώτα ή εν εξελίξει στάδια ατομικών ή συλλογικών ερευνητικών δραστηριοτήτων, παρουσιάζοντας ορισμένα ερευνητικά αποτελέσματα, όχι κατ᾽ ανάγκη οριστικά. [...] Είναι ευτυχής συγκυρία η συμπόρευση των φετινών εργασιών του Δεύτερου Εργαστηρίου με τις εργασίες της Επιστημονικής Ημερίδας αφιερωμένης στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου στις Καρυές, η οποία συνδιοργανώνεται με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους. Η εν λόγω Ημερίδα, που φέρει τον τίτλο "Ο ναός του Πρωτάτου και ο ζωγράφος του - Συντήρηση και νέα δεδομένα", στοχεύει στην πολυεπίπεδη επανεξέταση του μνημείου και στην παρουσίαση νέων στοιχείων και προβληματισμών που προέκυψαν μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης των τοιχογραφιών του».

Η Επιστημονική - Οργανωτική Επιτροπή του Δεύτερου Διεθνούς Επιστημονικού Εργαστηρίου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγικό κείμενο της Επιστημονικής - Οργανωτικής Επιτροπής του Εργαστηρίου  σ. 7
Πρόγραμμα του Εργαστηρίου  σ. 8
Χαιρετισμός της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου  σ. 14
Χαιρετισμός της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους Άθω  σ. 16
Χαιρετισμός του Δημάρχου Θεσσαλονίκης και Προέδρου του Δ.Σ. της Αγιορειτικής Εστίας, κ. Κωνσταντίνου Ζέρβα  σ. 17
Χαιρετισμός του αν. Προϊστάμενου Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, Δρ. Γιώργου Σκιαδαρέση  σ. 19

Ιωάννης Κανονίδης
Τοιχογραφίες Πρωτάτου. Η συντήρηση ενός έργου τέχνης στην καρδιά της αθωνικής μοναστικής πολιτείας  σ. 23
Protaton frescoes. Conservation of a work of art in the heart of the Athonite monastic state  σ. 31

Σταύρος Μαμαλούκος
Ο ναός του Πρωτάτου στο πλαίσιο της Μεσοβυζαντινής ναοδομίας  σ. 33
The Church of the Protaton in the context of Mid-Byzantine architecture  σ. 47

Στέλιος Στεφανίδης
Η συντήρηση των τοιχογραφιών του Πρωτάτου  σ. 57
The conservation of the frescoes of the Protaton  σ. 65

Ανδρομάχη Νάστου
Πρωτάτου επανεπίσκεψις  σ. 73
The Protaton Church revisited  σ. 87

Κωνσταντῖνος Μ. Βαφειάδης
Οἱ τοιχογραφίες τοῦ ναοῦ τοῦ Πρωτάτου στὸ Ἅγιον Ὄρος. Σὲ ἀναζήτηση τῶν ἀπαρχῶν τῆς Παλαιολόγειας ζωγραφικῆς  σ. 97
The frescoes in the Protaton Church. In search of the origins of the Palaiologan painting  σ. 112

Δρ Ανέστης Βασιλακέρης
Τα χρώματα του Πρωτάτου  σ. 127
The colours of the Protaton  σ. 133

Δημήτριος Ἐμμ. Καλομοιράκης
Ἡ «Καινὴ Εἰκὼν» τῆς ἱστορήσεως τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τοῦ Πρωτάτου. Χρονικὴ τοποθέτησις, ἀρχαιολογική, φιλολογική καὶ ἱστορικὴ ἀνάγνωσις  σ. 141
The “Cæne” Icon of the Protaton Historesis. Its placement, archaeological, philological and historical reading  σ. 151

Παντελής Φουντάς
Πρωτάτο ΙΙΙ. Επανερμηνεία του ρόλου κεντρικών παραστάσεων με παρεπόμενα για την όλη δομή του εικονογραφικού προγράμματος  σ. 161
Protaton ΙΙΙ: Reinterpretation of the role of the central representations, with extensions into the entire structure of the painting programme  σ. 174

Γιώργος Φουστέρης
Μερική έκλειψη Πανσελήνου: μια αναμενόμενη έκπληξη  σ. 183
A partial eclipse of Panselinos (full moon): an anticipated surprise  σ. 196

Srđan Pirivatrić
Ο αφορισμός του βασιλιά Στεφάνου Ντούσαν (το ανάθεμα του Καλλίστου). Μερικές παρατηρήσεις βάσει εγγράφων στα αγιορείτικα αρχεία  σ. 205
The Excommunication of Tsar Stefan Dušan (Patriarch Callistus’s anathema). Some observations based on the Athonite archival documents  σ. 215

Mirjana Živojinović
Η συμβολή Σέρβων επιστημόνων στην έκδοση σερβικών εγγράφων από το αρχείο της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου  σ. 219
The work of Serbian scientists in the publication of Serbian documents from the archives of Hilandar Monastery  σ. 228

Κρίτων Χρυσοχοΐδης, Νικόλαος Λιβανός
Το νεώτερο αρχείο της μονής Ιβήρων. Μεθοδολογικά προβλήματα ταξινόμησης και καταλογογράφησης ενός αθωνικού αρχείου  σ. 230
The newest archive of Iviron Monastery. Methodological problems in classifying and cataloguing an Athonite archive  σ. 237

Γεώργιος Χαλκιάς
Η συμβολή των μοναστηριών του Αγίου Όρους στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης στην αιγυπτιοκρατούμενη Θάσο του 19^ου αιώνα  σ. 239
The contribution of Athonite monasteries to education in 19^th century Thasos under Egyptian rule  σ. 252

Μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης
Τῶν Ἁγιορειτῶν ὑμνογράφων ὁ χορός. Ἡ καταγραφή τῆς ὑμνογραφικῆς παραγωγῆς στό Ἅγιον Ὄρος  σ. 255
Α choir of Athonite hymnographers. Recording hymnographic production on Mount Athos  σ. 271

Πασχάλης Ανδρούδης
Έρευνες γύρω από τα κατεστραμμένα μεσοβυζαντινά μοναστήρια του Αγίου Όρους  σ. 275
Research into the deserted middle Byzantine monasteries of Mount Athos  σ. 286

Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας
Μνημειακὴ ζωγραφικὴ τὸν 19^ο αἰώνα στὸ Ἅγιον Ὄρος. Προτάσεις γιὰ μιὰ μεθοδολογικὴ προσέγγιση  σ. 299
Monumental painting in the 19^th century on Mount Athos: Proposals for a methodological approach σ. 312

Δρ Νικόλαος Μ. Μπονόβας
Οι χάρτινες θρησκευτικές εικόνες μέσα από τα αθωνικά αρχεία  σ. 321
Religious paper icons in the Athonite archives  σ. 335

Ariadna Voronova
The influence of Athonite architecture on the formation of the Russian-Byzantine style in the early 20^th century. The Moscow Diocesan House  σ. 345
Η επίδραση της Αθωνικής αρχιτεκτονικής στη διαμόρφωση του ρωσο-βυζαντινού ύφους στις αρχές του 20^ού αιώνα. Το Επισκοπείο της Μόσχας  σ. 352

Αθανάσιος Παπαϊωάννου, Ευάγγελος Ματζίρης, Ευγενία Παπαϊωάννου
Η Αγιορειτική παράδοση της εμπειρικής μεθόδου καλλιέργειας των πρεμνοφυών δασών καστανιάς (Castanea sativa Mill.) και η επίδρασή της στη γονιμότητα του εδάφους  σ. 361
The Athonite traditional empirical method of cultivating chestnut (Castanea sativa Mill.) coppices and its impact on soil fertility  σ. 382

Βασίλειος Χατζημιχαηλίδης, Αχιλλέας Κάππης, Στέλιος Κουρμπέτης
Το ενεργειακό πρόβλημα στο Άγιον Όρος. Αναγκαιότητες και προκλήσεις  σ. 385
The energy problem on Mount Athos. Necessities and challenges  σ. 394