Πανηγυρική Α΄

Ο πρώτος χρονολογημένος μουσικός κώδικας, ένα περγαμηνό «στιχηράριον» γράφηκε στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου το 1106 μ.Χ. και έκτοτε δεν έπαυσε να καλλιεργείται σε αυτήν μία ιδιαίτερη ψαλτική παράδοση. Στην Ιερά Μονή μας φυλάσσονται περισσότεροι από τριακόσιοι χειρόγραφοι μουσικοί κώδικες. Η φροντίδα, οι δαπάνες των Βατοπαιδινών πατέρων για την συγγραφή μουσικών κωδίκων, οι Βατοπαιδινοί κωδικογράφοι, κυρίως οι Βατοπαιδινοί μελοποιοί και η κοινή αποδοχή των Βατοπαιδινών μελών μαρτυρούν για την μεγάλη προσφορά της Μονής στον τομέα της ψαλτικής παραδόσεως.
Στην μεγάλη χορεία των Βατοπαιδινών μελουργών και κωδικογράφων εξόχως διακρίνεται ο πληθωρικός κωδικογράφος, ο σπουδαίος εξηγητής της σημειογραφίας στην σημερινή γραφή, ο μελοποιός και διδάσκαλος Ματθαίος ο Βατοπαιδινός ο Εφέσιος (1774-1849). Εφέτος εορτάζουμε τα 170 χρόνια από την κοίμησή του και ως επετειακή έκδοση επιλέξαμε από το πλούσιο έργο αυτού του διδασκάλου το πιο αντιπροσωπευτικό και ολοκληρωμένο έργο του, πλήρη τον Βατοπαιδινό κώδικα 1601, ο οποίος παραδίδεται στο φιλόμουσο κοινό σε δυο τόμους με τους τίτλους Πανηγυρική Α' και Πανηγυρική Β'. Επιλέχθηκε ο τίτλος Πανηγυρική, γιατί τα μέλη της είναι όντως πανηγυρικά και όπως τονίζεται από τον συγγραφέα στο πρώτο φύλλο του χειρογράφου, «εις ύφος αργόν ως ψάλλονται εν ταις αγρυπνίαις του Αγίου Όρους και μάλιστα εν τη Ιερά και περιφήμω Μονή του Βατοπαιδίου». Να σημειώσουμε ότι το 1997 η Μονή είχε προβεί στην έκδοση της Πανηγυρικής Α' σε χειρόγραφη μορφή με περίτεχνα πρωτογράμματα μιμούμενη τους χειρόγραφους κώδικες, η οποία εξαντλήθηκε και αποτελεί πλέον συλλεκτική έκδοση. [...] (Από τον πρόλογο του Αρχιμανδρίτου Εφραίμ)

Ο Ματθαίος Βατοπαιδινός (1774-1849) υπήρξε ψάλτης, καλλιγράφος κωδικογράφος, εξηγητής της σημειογραφίας, μελοποιός και διδάσκαλος της μουσικής. Οι ψαλτικές του σπουδές και η διδακτική μουσική του δραστηριότητα πραγματοποιούνται στην Κωνσταντινούπολη και στη Μονή Βατοπαιδίου στο Άγιον Όρος. Θιασώτης της κωνσταντινουπολίτικης πατριαρχικής παράδοσης, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον πρωτοψάλτη Πέτρο τον Βυζάντιο - συνεχιστής της, εξάλλου, ήταν και ο δάσκαλός του ιερομόναχος Ιωαννίκιος. Στη Μονή Βατοπαιδίου δραστηριοποιείται πολυδιάστατα και αναδεικνύεται ως Ψάλτης, Μουσικός, Γέροντας, Διδάσκαλος. Η ψαλτική του δραστηριοποίηση στο Άγιον Όρος είναι πολλαπλή και πολυσήμαντη, χωρίς διακοπή από τις αρχές του 19ου αι. μέχρι την κοίμησή του (-1849), για ολόκληρη σχεδόν πεντηκονταετία, την πιο σημαντινή και ενδιαφέρουσα περίοδο στην ιστορία της Ψαλτικής Τέχνης. Απ' το πλούσιο κωδικογραφικό έργο του μέχρι σήμερα είναι σε γνώση μας 58 κώδικες (ολόκληροι, τμήματα, φυλλάδες), οι οποίοι φυλάσσονται κυρίως στις αγιορείτικες βιβλιοθήκες, αλλά και εκτός Αγίου Όρους, και καλύπτουν όλο το φάσμα της κωδικογραφίας. [...]

(Από την εισαγωγή του Γ.Ν. Κωνσταντίνου)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Η'
ΤΟ ΓΕΝΕΣΙΟΝ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ
Εις τον Μέγαν Εσπερινόν
Στιχηρά ιδιόμελα
Ιδιόμελα της Λιτής
Στιχηρά ιδιόμελα των Αποστίχων
Απολυτίκιον
Εις τον Όρθρον
«Θεός Κύριος»
Απολυτίκιον
Καθίσματα
Μετά τον Ν' ψαλμόν
Εξαποστειλάρια
Πασαπνοάρια
Στιχηρά προσόμοια των Αίνων
Κοντάκιον
Εις την Θείαν Λειτουργίαν, αντί του Άξιον εστίν
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΙΔ'
ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗΝ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Εις τον Μέγαν Εσπερινόν
Στιχηρά προσόμοια
Ιδιόμελον της Λιτής
Στιχηρά προσόμοια των Αποστίχων
Απολυτίκιον [...]
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΚΣΤ'
Η ΜΕΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ, ΕΝΔΟΞΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΕΥΦΗΜΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ
ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Ε'
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΦΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ
ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΚΣΤ'
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥ ΜΥΡΟΒΛΥΤΟΥ
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Η'
Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ, ΚΑΙ ΠΑΣΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΥΡΑΝΙΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΑΣΩΜΑΤΩΝ
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΚΑ'
Η ΕΝ ΤΩι ΝΑΩι ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΣΤ'
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΩΝ ΤΗΣ ΛΥΚΙΑΣ, ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΚΕ'
Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΚΣΤ'
Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ θΕΟΤΟΚΟΥ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΣΤ'
ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Β'
Η ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΜΑΡΤΙΟΥ ΚΕ'
Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΚΓ'
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ
ΜΑΪΟΥ ΚΑ'
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΣΕΠΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΚΑΙ ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ


Ο τόμος επιμελήθηκε από τους Πατέρες της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου και από τους Γεώργιο Κωνσταντίνου και Κωνσταντίνο Λαναρά