Πανηγυρική Β΄΄

Ο πρώτος χρονολογημένος μουσικός κώδικας, ένα περγαμηνό «στιχηράριον» γράφηκε στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου το 1106 μ.Χ. και έκτοτε δεν έπαυσε να καλλιεργείται σε αυτήν μία ιδιαίτερη ψαλτική παράδοση. Στην Ιερά Μονή μας φυλάσσονται περισσότεροι από τριακόσιοι χειρόγραφοι μουσικοί κώδικες. Η φροντίδα, οι δαπάνες των Βατοπαιδινών πατέρων για την συγγραφή μουσικών κωδίκων, οι Βατοπαιδινοί κωδικογράφοι, κυρίως οι Βατοπαιδινοί μελοποιοί και η κοινή αποδοχή των Βατοπαιδινών μελών μαρτυρούν για την μεγάλη προσφορά της Μονής στον τομέα της ψαλτικής παραδόσεως.
Στην μεγάλη χορεία των Βατοπαιδινών μελουργών και κωδικογράφων εξόχως διακρίνεται ο πληθωρικός κωδικογράφος, ο σπουδαίος εξηγητής της σημειογραφίας στην σημερινή γραφή, ο μελοποιός και διδάσκαλος Ματθαίος ο Βατοπαιδινός ο Εφέσιος (1774-1849). Εφέτος εορτάζουμε τα 170 χρόνια από την κοίμησή του και ως επετειακή έκδοση επιλέξαμε από το πλούσιο έργο αυτού του διδασκάλου το πιο αντιπροσωπευτικό και ολοκληρωμένο έργο του, πλήρη τον Βατοπαιδινό κώδικα 1601, ο οποίος παραδίδεται στο φιλόμουσο κοινό σε δυο τόμους με τους τίτλους Πανηγυρική Α' και Πανηγυρική Β'. Επιλέχθηκε ο τίτλος Πανηγυρική, γιατί τα μέλη της είναι όντως πανηγυρικά και όπως τονίζεται από τον συγγραφέα στο πρώτο φύλλο του χειρογράφου, «εις ύφος αργόν ως ψάλλονται εν ταις αγρυπνίαις του Αγίου Όρους και μάλιστα εν τη Ιερά και περιφήμω Μονή του Βατοπαιδίου». Να σημειώσουμε ότι το 1997 η Μονή είχε προβεί στην έκδοση της Πανηγυρικής Α' σε χειρόγραφη μορφή με περίτεχνα πρωτογράμματα μιμούμενη τους χειρόγραφους κώδικες, η οποία εξαντλήθηκε και αποτελεί πλέον συλλεκτική έκδοση. [...] (Από τον πρόλογο του Αρχιμανδρίτου Εφραίμ)

Ο Ματθαίος Βατοπαιδινός (1774-1849) υπήρξε ψάλτης, καλλιγράφος κωδικογράφος, εξηγητής της σημειογραφίας, μελοποιός και διδάσκαλος της μουσικής. Οι ψαλτικές του σπουδές και η διδακτική μουσική του δραστηριότητα πραγματοποιούνται στην Κωνσταντινούπολη και στη Μονή Βατοπαιδίου στο Άγιον Όρος. Θιασώτης της κωνσταντινουπολίτικης πατριαρχικής παράδοσης, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον πρωτοψάλτη Πέτρο τον Βυζάντιο - συνεχιστής της, εξάλλου, ήταν και ο δάσκαλός του ιερομόναχος Ιωαννίκιος. Στη Μονή Βατοπαιδίου δραστηριοποιείται πολυδιάστατα και αναδεικνύεται ως Ψάλτης, Μουσικός, Γέροντας, Διδάσκαλος. Η ψαλτική του δραστηριοποίηση στο Άγιον Όρος είναι πολλαπλή και πολυσήμαντη, χωρίς διακοπή από τις αρχές του 19ου αι. μέχρι την κοίμησή του (-1849), για ολόκληρη σχεδόν πεντηκονταετία, την πιο σημαντινή και ενδιαφέρουσα περίοδο στην ιστορία της Ψαλτικής Τέχνης. Απ' το πλούσιο κωδικογραφικό έργο του μέχρι σήμερα είναι σε γνώση μας 58 κώδικες (ολόκληροι, τμήματα, φυλλάδες), οι οποίοι φυλάσσονται κυρίως στις αγιορείτικες βιβλιοθήκες, αλλά και εκτός Αγίου Όρους, και καλύπτουν όλο το φάσμα της κωδικογραφίας. [...]

(Από την εισαγωγή του Γ.Ν. Κωνσταντίνου)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΙΟΥΝΙΟΥ ΚΔ'
ΤΟ ΓΕΝΕΘΛΙΟΝ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ
Εις τον Μέγαν Εσπερινόν
Στιχηρά ιδιόμελα
Ιδιόμελον της Λιτής
Στιχηρά ιδιόμελα των Αποστίχων
Απολυτίκιον
Εις τον Όρθρον
Καθίσματα
Μετά τον Ν' ψαλμόν
Κοντάκιον
Εξαποστειλάρια
Στιχηρά προσόμοια των Αίνων
ΙΟΥΝΙΟΥ ΚΘ'
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΝΔΟΞΩΝ ΚΑΙ ΠΑΝΕΥΦΗΜΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΥ
Εις τον Μέγαν Εσπερινόν [...]
Εις τον Όρθρον
ΙΟΥΛΙΟΥ Ε'
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΤΩι ΑΘΩι
ΙΟΥΛΙΟΥ ΚΖ'
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤ'
Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΙΕ'
Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΛΑ'
Η ΚΑΤΑΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ
ΤΡΙΩΔΙΟΝ
ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟΝ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:
ΔΟΞΑΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΝΔΟΞΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ, ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ, ΕΥΓΕΝΙΟΥ, ΜΑΡΔΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΟΡΕΣΤΟΥ

Ο τόμος επιμελήθηκε από τους Πατέρες της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου και από τους Γεώργιο Κωνσταντίνου και Κωνσταντίνο Λαναρά